SERA GAZI EMİSYONLARI

SERA GAZI EMİSYONLARI (KARBON SALINIMI)

Sera Gazı Nedir?

Sera gazı genellikle insan etkisiyle, enerji veya kaynak kullanımı sonrası doğrudan veya dolaylı oluşan atmosferde ısı tutma özelliğine sahip olan bileşiklerdir. Karbondioksit, metan, hidroflorür karbonlar, nitröz oksit, sülfürhekza florid başlıca sera gazlarıdır. Bu gazlar atmosferde kızıl ötesi ışınları adsorbe ederek atmosferin ısınmasına sebep olan bileşiklerdir. Güneşten gelen ışınların bir kısmı yansıyıp geri dönerken, bir kısmı atmosferde filtrelenerek geçer ve yer küreyi ısıtır, yer küredeki ısı kaybıda atmosfer tarafından engellenir atmosterin ısıyı tutma ve geçirme özelliğine sera etkisi denir. Bu etkinin belirli bir düzeyde olması dünyamızın ısı dengesi için önemlidir. Dünya üzerinde atmosferinden gelen radyasyonun %30’u bulutlar, buzullar ve diğer yansıtıcı yapılar ve doğa olayları ile atmosfere geri yansıtılır. Geri kalan radyasyon denizler, buzullar, toprak ve okyanuslar tarafından emilerek adsorbe edilir. Sera etkisine yol açan gazların bu ışınları tutması veya adsorbe etmesi ile yer yüzünün sıcaklığı orantılı bir durumdur.

Sera Gazı Emisyonu Nedir?

Karbondioksit (CO2), metan (CH4), hidroflorür karbonlar (HFCs), nitröz oksit (N2O), sülfürhekza florid (SF6) gibi gazların atmosferdeki miktarlarına sera gazı emisyonu denir. Sera etkisi yapan kükürt ve azot oksitleri gibi gazlar aynı zamanda yağmurlarla asit oluşturup asit yağmurları şeklinde yer yüzüne döndüklerinden zararları daha erken anlaşılmış olup salınmaları uzun yıllar önce yasaklanan gazlardır. Havadaki miktarları Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve her ülkenin hava kalitesini koruma yönetmelikleri ile sınırlandırılmış olup, sürekli ölçülerek kontrol altında tutulur. Ayrıca toplam miktarları çok az olmak zorunda olduğundan küresel ısınmaya neden olacak sera etkisindeki payları daha düşüktür. Su buharının miktarı ise suyun doğal çevrimi ile sabit kalırken, karbon dioksit miktarı sanayi devriminden bu yana sürekli artmış ve artmaya devam etmektedir. Aslında karbon dioksit karbon çevriminin bir bileşeni olup, karbon içeren tüm maddelerin oksijenle yükseltgenmeleri veya yanmaları sonucu atmosfere geçer. Bitkiler fotosentezle havadaki karbon dioksiti alır, selüloz ve diğer karbonhidratlar şeklinde bağlar. Canlı besin zincirinin bir parçası olur. Toprak altında kalan canlı atıkları havasız ortamda fosil yakıtları oluşturur. Ayrıca yağmur sularında çözünen karbon dioksit de sulara karışarak karbonatlı çökeltileri oluşturur. Mesela kireç taşları yakılırken havaya giden karbon dioksit kirecin sertleşmesi sırasında havadan tekrar alınır. Bu tür doğal çevrimle havadaki karbon dioksit miktarı milyonlarca yıldır sabit kalırken sanayileşme devrimi ile doğal çevrimi dengesi de bozulmuştur. Bir yandan fosil yakıtların gittikçe artan miktarlarının enerji amaçlı ( termik santralarda, araçlarda, ısıtma sistemlerinde vb) yakılması ile artarken, bir yandan da orman varlığı ve yeşil örtünün azalması ile havadan tekrar bağlanan miktarı azalmıştır. Bu dengesizlik nedeniyle 1850 yılında havadaki karbon dioksit miktarı milyonda 280 (yani 280 ppm) kadarken, 2000 yılında 380-400 ppm’e ulaşmıştır. Daha acı gerçek ise havadaki artışının her geçen gün daha hızlanmasıdır.

Sera Gazı Emisyonunu Arttıran Sebepler Nelerdir?

Sera gazı emisyonları arttıran başlıca insan faaliyetlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Doğalgaz, petrol veya fosil yakıtların kullanımına bağlı enerji tüketimi

• Ulaşım için doğalgaz, petrol veya fosil yakıtların kullanımı

• Tehlikeli ve tehlikesiz atıklar

• Ormancılık ve tarım

• Endüstriyel prosesler

• Hayvancılık ve gübre kullanımı

• Sulak alanlardan, bataklık gölet gibi yerden kaynaklanan metan, su buharları, karbondioksit, metan, nitroz oksit ve ozon içeren doğal olarak oluşan gazlar

• Ormanların azalması sera etkisini arttıran başlıca sebeplerden bir diğeridir. Ormanlar yüksek karbon tutma kapasitesine sahiptir. Bitkiler, ağaçlar gövdelerini oluştururken havadaki karbon moleküllerini bünyelerine alarak sera gazlarını azaltıp oksijenin atmasına sebep olurlar.

Sera Gazı Emisyonun Azaltımı

Yeryüzündeki her türlü faaliyet sonucu az veya çok miktarda sera gazı emisyonuna neden olur. Özellikle Sanayi Devrimi ile devam eden dönemde dünya nüfusunun çok hızlı artması emisyon değerlerinin de hızla yükselmesine sebep olmuştur. Başta ulaşım, enerji, üretim vb gibi yüksek sera gazı emisyonu olan sektörler olmak üzere her hizmet, süreç, ürün oluşumu veya bertafında bu emisyonların azaltılması mümkündür. Bunun için:

• Elektrikli araçlar kullanımı arttırılabilir

• Yenilenebilir enerji kullanımı

• Plastik ve tek kullanımlık ürünlerin azaltılması,

• Ormanların ve sulak alanların korunması, ağaçlandırma faaliyetlerin arttırılması

• Atıkların geri dönüştürülmesi ve bununla ilgili firmalara entegre bir yönetim sistemi oluşturulması

• Sanayi ve endüstriyel firmaların karbon ayak izi hesaplamalarının yapılıp sera gazı emisyonunu önceleyin planlama yapılması

• Çöplerin düzensiz depolanmasına son verilmeli ve çöp atıkların düzenli depolama ile biyogaz üretimi yapılması veya biyoreaktöre dönüştürülmesi

• Binalarda daha düşük enerji ve su tüketimini sağlamak, yeşil binalar yapmak Enerji verimli binalar ülkesel sera gazı emisyonlarını %15-20 azaltırlar, yeşil binalar ise tüm boyutlarda performans sergilediklerinden ülkesel emisyonların en az %40-45’ini azaltırlar.

BUSE ALAKOÇ